Ini Bukan Masalah Intoleransi Apalagi Tindak Kejahatan

Saya adalah seorang guru. Sudah lebih 16 tahun saya mengajar, sampai saat ini. Yang saya didik adalah anak-anak usia SMP sampai SLTA. Usia pancaroba, peralihan dari kanak-kanak ke remaja menuju dewasa. Dan saat ini, bersama rekan para pendidik, kami mengelola lembaga pendidikan dengan hampir 2000 peserta didik, dari TK sampai sekolah tinggi. Tidaklah mudah pekerjaan menjadi seorang guru itu. Apalagi untuk generasi millenial saat ini. Perkembangan zaman dan teknologi informasi telah membuat mereka memiliki karakter tersendiri. Guru harus mempersiapkan diri lebih maksimal lagi dalam mendidik dan menghadapi mereka. Sebagai seorang guru, saya harus menyiapkan bahan ajar. Mengevaluasi capaian pembelajaran, membuat soal ujian dan memeriksa hasilnya. Memberikan nilai dan mengulangi anak yang belum tuntas. Disamping itu, setiap kali hadir dan tampil di depan kelas, mesti ada nilai dan karakter yang harus saya tanamkan kepada mereka. Itu semua saya lakukan sampai saat ini, walaupun saya juga Wa

Peran dan Fungsi Niniak Mamak nan Gadang Basa- Batuah

 Niniak mamak nan gadang basa-batuah,

Alim Ulama Tuangku nan kiramat ,  sarato Bundo Kanduang nan arih bijaksano,

Kok mudo indak diimbaukan namo ,  kok gadang indak disabuikkan tuah , jo salam sajo ambo muliakan .

Assalamualaikum w.w.

Duduak surang basampik-sampik, duduak basamo balapang-lapang , baitu pitaruah niniak kito. Molah kita taruihkan ” mambangkik batang tarandam ”  , mangaji-ngaji ajaran Adat ,  Mudah-mudahan baguno untuak anak kamanakan kito nan mudo-mudo, isuak .  Amien……

Indak ado gadiang nan tak ratak , manusia basipaik khilaf , kok sasek ambo bakato, kok lupo ambo dalam alua jo patuik , tolong bilai dima nan senteng , tolong tukuak dima nan kurang.

Dalam ba gotong royong “mambangkik batang tarandam”, marilah kito karajokan pulo apo nan dapek dikarajokan sacaro baketek-ketek  atau kok nak bagadang alah dikarajoan dek  urang gadang-gadang.

Nan paralu diawak kini dalam rangka “mambangkik batang nan tarandam”  sahari-hari , misalnyo mampalajari ;

- Apo kawajiban Mamak taradok Kamanakan ,

- Baa hubungan Mamak jo Kamanakan, manurut ajaran Adat di Minangkabau nan biaso disabuik urang system kekerabatan Matrilinial tu .

Saciek nan jadi  padoman hubungan mamak jo kamanakan iyolah pepatah nan babunyi  pantun;

Kaluak paku , kacang balimbiang

Tampuruang lenggang-lenggangkan

Dibao urang ka Suruaso .

Anak dipangku kamanakan dibimbiang

Urang kampuang patenggangkan

Jago Adat jan binaso .

Pantun iko barisi 3 pokok ajaran atau doktrin nan diwarihkan  dek niniak moyang kito dari generasi ka generasi sampai ka kito kini nangko, yaitu   :

Anak dipangku , kamanakan dibimbiang, iyolah realisasi dari duo fungsi nan diemban oleh satiok laki-laki di Minagkabau .

Urang kampuang dipatenggangkan,iyolah kawajiban social ditangah-tangah masyarakat. Hablunmminannas manuruik hukum Syarak nyo .

Jago adat  jan binaso, maksudnyo kewajiban satiok urang Minangkabau memaliharo nilai-nilai Adat dan budaya Minangkabau .

Cupak salingka Batuang, Adat Salingka Nagari. Lain lubuak lain ikannyo, lain padang lain bilalang, namun ikannyo itu juo . Baitu kato urang tuo-tuo , tantang parbedaan-parbedaan nan ado antaro Nagari-nagari di Minangkabau .

Manuruik pitaruah dari urang tuo-tuo, laki-laki di Minangkabau mamikua duo baban barek sakali gus yaitu :

* Sabagai Urang Sumando ( apak paja ) dirumah anak,

* Sabagai Mamak Rumah dirumah urang gaek.

Kaduonyo disabuik – fungsi ganda lelaki di Minangkabau. Sabagai Rang Sumando/kapalo Keluarga, lelaki minang ikuik mamangku anak, artinyo saratuih parsen anak manjadi tanggungan bapakny. Makan minun, sekolah, dan kabutuhan hiduiknyo – hinggo kaki anak iko sampai ndak buliah manyingguang tanah ( ikolah perumpaan mamangku anak). Sekalipun anak dipangku tantu ado batehnyo, yatiu katiko si anak alah pandai bajalan surang – lah tumbuah gadang, ikolah saatnyo malapehnyo pai bajalan.

Sasudah pandai bajalan – lah tamaik pulo sakolahnya – lah manjadi urang – sampailah anak ko mampu barumah tango .

Pabilo kamanakan dibimbiang ? Kamanakan dibimbiang , sampai kaliang kubua , baitu pitaruah urang tuo-tuo kito. Aratinyo –  kamanakan bajalan jo kakinyo surang – si Mamak mambimbiang jo ujuang jari. Mambimbiang anak lai indak  indak sabarek mamangku anak, tapi sampai mati –  si Mamak punyo kawajiban mambimbiang Kamanakannyo. Tarutamo masaalah Adat dalam kahidupan ba Nagari, dalam panguasaan dan pangurusan harato Pusako Tinggi.

Zaman saisuak,  urang bakarajo jo tanago nan dinamoan ” tulang nan ampek karek”. Jadi tugas mamak mambimbiang kamanakan jo tanago sarato ilimu dan pangalaman nan ado .

Manuruik ajaran nan kito tarimo , supayo baban utamo mamangku anak indak taganggu , mako untuak mambimbiang kamanakan tu , hari nan 7 dibagi duo ,  5 hari mancari nafkah untuak anak-bini dan 2 hari untuak mambantu/mambimbiang kamanakan Karano kamanakan tu biasonyo banyak , mako mambagi hari nan 2 tu , tantu disasuaikan jo kaparaluan kamanakan , dan biasonyo mamak pun bukan cuma surang , ado baduo atau batigo bahkkan labiah dari tigo urang , jadi dapek dipikua basamo untuak itu diatur dan diarahkan oleh para ibu-ibu nan basangkutan supayo hasienyo samparono dan marato.

Urang Sumando pun basanang hati  manarimo . Di siko lah fungsi Mamak Tunganai Rumah atau Mamak Kapalo Warih sarato Bundo Kanduang pamacik kunci nan arek, pamegang puro nan taguah , pusek jalo kumpulan ikan , akan dirasokan guno jo manfaatnyo ba mamak dan bakamanakan manuruik ajaran Adat Minangkabau .

Hari Juma’at adolah hari bakhti Mamak untuak Kamanakan. Sasudah makan pagi dirumah bini, si Mamak akan pulang kakampung  mandenyo – manjalani sawah nan laweh, mandaki bukik manurun lurah, mamareso padi disawah , maliek tanaman di ladang, kok ado paga nan rarak, kok ado padi nan masak , kok ado tanaman nan dirusak binatang lia , untuak disampaikan ka Kamanakan dirumahnyo . Si Mamak basumbayang Jum’at di kampong ibunyo, sasudah sumbayang Mamak pulang karumah Ibunyo atau karumah kamanakannyo ,  manyampaikan saran jo nasihat , kok ado nan basangketo laki-bini nan paralu dipaeloki , kok ado baban nan kadipikua basamo , kok ado taranak atau tanaman nan kamarugi .  Sasudah langkok makan jo minum , mamintak ampun ka pado Ayah sarato Bundo, Mamak malangkah kumbali kakampuang bini , malanjuikkan karajo baban utamo , Rang Sumando dirumah anak , wajib manafkahi laie jo bathin , baitu kato pusako

Kok tibo hari nan baiak kutiko nan elok, Kamanakan bujang dipadah urang , datanglah inyo karumah Mamak , manyambah mamintak ampun kapado Mamak sarato Etek , mamintak  izin barumah tanggo kakampuang urang . Mamak mamikua tangguang jawab ateh namo dan kahormatan kaum jan sampai Kamanakan , babuek nan ka marugikan urang lain  atau mamalukan kaumnyo sandiri . Mamak wajib macegah poligami , mamak wajib mamparsiapkan Kamanakan nyo untuk manjadi Urang Sumando nan baiak dan tapuji yaitu Rang Sumando Niniak Mamak . Mamak menjalehkan pantangan dan larangan bagi seorang Rang Sumando antaro lain , sifat-sifat buruak dan hino ; Rang Sumando Kacang Miang, Rang Sumando Langau Hijau dan Rang Sumando Lapiak Buruak . Itu untuak Kamanakan nan laki-laki , baa pulo untuak Kamanakan nan Padusi , itu kawajiban para Bundo Kanduang , Mamak Rumah Cuma manunjukan dan mamastikan satu tumpak Sawah Pangasingan , bagi panganten baru sabagai modal partamu barumah tango dari  Pusako Tinggi .

Masaalah Mamak alah kito tinjau sacaro ringkas dan sadarhana, kini mari kito tinjau pulo hak dan kawajiban Kamanakan manuruik ajaran Adat Minangkabau nan kini kito usahokan dalam mambangkik batang tarandam . Manuruik ajaran Adat jo system matrilineal kekerabatan banyak macam dan tingkeknyo , ; Kamanakan nan batali darah, Kamanakan nan batali Adat dan Kamanakan nan batali Budi . Untuak itu kawajiban Mamak sacaro materi dan harato pusako sahinggo Kamanakan nan batali darah , salabiahnyo disasuaikan jo kabutuhan dan kamampuan si Mamak nan kamambantu .

Daulu Mamak mambantu Kamanakan jo tanago tulang nan ampek karek, tapi kini mamak lah manarimo gaji bulanan , mahetong pitih dikotak satiok hari , tingganyo jauah dikota-kota gadang , jaman moderen lah maubah caro-caro kahidupan masyarakat Minangkabau, Bank-bank tabungan lah ado kaganti Lumbuang padi nan lah tirih , internet lah dapek mampadakekan jarak nan jauah , satiok waktu Mamak jo Kamanakan dapek basuo . Lah masonyo kito mamikiekan konsep Pusako Tinggi dizaman moderen nan bak kini , untuak itu kito pulangkan kapado nan pandai para itelektual Minangkabau .

Alhamdulillah untuak itu niniak moyang kito lah maninggakan pitunjuak nan baguno di sagalo jaman . “ Sakali aie gadang – sakali tapian barubah …dst “  Kok nak bakisa tagak bakisalah ditanah nan sabingkah , kok bakisa duduak bakisalah di lapiak nan sahalai “ Allqur’an dan Sunnah Rasulullah pamaganyo . Tujuan hiduik tak lain adolah kasampurnaan hiduik didunie, dan kasampurkaan hiduik di akhirat . Tuntuik lah ilimu sampai kaujuang dunia, nan diranah Minang tatap akan baguno . Insyaallah .

Sahinggo iko lah daulu , kok dirantang namuah panjang, diambiak sakiro kapaguno, kudian kito sambuang pulo , ……..  insyallah .

Komentar

Postingan populer dari blog ini

Mengenal Hukum Adat Minangkabau

Peran dan Fungsi Urang Sumando

Ini Bukan Masalah Intoleransi Apalagi Tindak Kejahatan